دیمانه نه یه ک له گه ڵ خاتو فه‌رزانه‌ مه‌حموودزاده هۆنه رمه ند ونوسه رى کورد 

 

ساڵیادی كاره‌ساتی میكۆنۆس و تێرۆری دوكتۆر سادق شه‌ره‌فكه‌ندی و هاوڕێیانی له‌ ئاڵمان

ئاماده‌كردن و لێكۆڵینه‌وه‌ :

ئه‌مین خه‌واله

  ڕۆژنامه‌نووس و هه‌واڵنێر

28ساڵ به‌ر له‌ ئێستا له‌ ڕێكه‌وتی 26ی گه‌لاوێژی ساڵی 1371ی هه‌تاوی دوكتۆر سادق شه‌ره‌فكه‌ندی و هاوڕێیانی كاك هۆمایوون ئه‌رده‌ڵان و كاك فه‌تاح عه‌بدولی كه‌ بۆ به‌شداری له‌ كۆنگره‌ی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌نته‌رناسیۆناڵ سۆسیالیست له‌ به‌رلین پێته‌ختی ئاڵمان به‌ڕێوه‌ده‌چوو، له‌ ڕێستۆرانتی میكۆنۆس به‌ ده‌ستی تێرۆریسته‌كانی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی شه‌هید كران و ڕژیم لاپه‌ڕه‌یه‌كی ره‌شی دیكه‌ی له‌ ئاستی نێوده‌وڵه‌تی بۆ خۆی تۆمار كرد.

هاوڕێی به‌ڕێز و تێكۆشه‌ر سادق شه‌ره‌فكه‌ندی ساڵی 1316ی هه‌تاوی به‌رانبه‌ر به‌ 1938ی زایینی له‌ شاری بۆكان سه‌ر به‌ ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی نیشتمانپه‌روه‌ر هاتووه‌ته‌ دونیا و خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی له‌ شاره‌كانی بۆكان و مه‌هاباد ته‌واو كردووه.
به‌ هۆی له‌ ده‌ستدانی باوكی هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای منداڵیدا ئه‌ركی په‌روه‌رده‌كردنی كه‌وتووه‌ته‌ سه‌رشانی برای گه‌وره‌تری خۆی، ڕێزدا عه‌بدولڕه‌حمان شه‌ره‌فكه‌ندی ناسراو به‌ مامۆستا هه‌ژار شاعیری نیشتمانپه‌روه‌ری گه‌لی كورد و كۆماری كوردستان، دواتر زانكۆی له‌ شاره‌كانی ته‌ورێز و تاران له‌ به‌شی كیمیا ته‌واو كردووه‌ و بۆ تێپه‌ڕكردنی خولی دوكتۆرا ڕووی كردووه‌ته‌ وڵاتی فه‌ڕانسه‌ و دوكتۆرای زانستی كیمیای له‌ شاری پاریس وه‌رگرتووه.
 

تێپه‌ڕبوونی ١٠٠ ساڵ به‌ سه‌ر گرێبه‌ستی په‌یمانی نێوده‌وڵه‌تیی سیڤه‌ر و به‌ فه‌رمیی ناسینی چاره‌نووسی كورد له‌ ناوچه‌كانی ئاناتۆلیا

ئاماده‌كردن و لێكۆڵینه‌وه‌ : ئه‌مین خه‌واله
ڕۆژنامه‌نووس و هه‌واڵنێر
٣ى ئاگۆست ٢٠٢٠ زایینى

ڕۆژی ١٠ی ئاگووست ڕێك سه‌ت ساڵ به‌ سه‌ر واژووكردنی په‌یمانی "سیڤه‌ر" له‌ نیوان ھێزه‌ هاوپه‌یمانه‌كانی براوه‌ی شه‌ڕه‌ی یه‌كه‌می جیهانی و ئیمپراتۆریه‌تیی عۆسمانی تێپه‌ڕ ده‌بێت په‌یمانێك كه‌ ماوه‌ی ته‌مه‌نی زۆر درێژخایه‌ن نه‌بوو و دوای سێ ساڵ به‌ هینانه‌ ئارای په‌یمانی "لۆزان" ده‌سه‌ڵاتی كورده‌كان له‌ ناوچه‌ی ئاناتۆلیا سڕدرایه‌وه‌ و كه‌وته‌ بۆسه‌ی فه‌رامۆشی و له‌ بیركران.

په‌یمانی سیڤه‌ر یان "په‌یمانی سێور" په‌یمانێك بوو كه‌ ڕێكه‌وتی ١٠ی ئووتی ساڵی ١٩٢٠ی زایینی له‌ نێوان ئیمپراتۆریه‌تیی عۆسمانی و به‌ هاوبه‌شی ئیمپراتۆری ئاڵمان و ئیمپراتۆری ئۆتریش له‌ گه‌ڵ لایه‌نی به‌رانبه‌ر، هێزه‌كانی هاوپه‌یمانی براوه‌ی شه‌ڕی یه‌كه‌می جیهانی ڕووسیه‌ و بریتانیا و فه‌ڕانسه‌ واژوو كرا. په‌یمانێك كه‌ بوو به‌ هۆی ده‌رخستن و ئاشكرابوونی بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی تۆرك و نه‌ته‌وه‌خوازانی تورك و زۆرینه‌ی سۆپای تۆرك دژی پاشای عۆسمانی سه‌ریان هه‌ڵدا و ده‌ستیان دایه‌ ناڕه‌زایه‌تیی ده‌ربڕین. 

ملووك وه‌كيلى لێكۆله‌ر وديزاينه‌رى جلوبه‌رگى ره‌سه‌ن:

زانياريم له‌ سه‌ر ٣٠٠ جۆرى جلوبه‌رگى ڕه‌سه‌ن له‌ سه‌رده‌مى ماده‌كانه‌وه‌ تا ئێستا هه‌يه‌ وزۆربه‌يانم به‌ په‌نجه‌كانى خۆم زيندوو كردووه‌ته‌وه‌

گفتوگۆ: سالار حيسامى

٣ى ماگى ئاگۆست ٢٠٢٠

ملووك وه‌كيلى، ناسناوى (ئاڵا)ى هه‌يه‌ و، لێكۆله‌ر و ديزاينه‌رى جلوبه‌رگى ره‌سه‌ن و ناوێكى ئاشنا و كه‌سايه‌تييه‌كى ناوداره‌ له‌و بواره‌دا و، لێكۆڵينه‌وه‌كانى له‌ بوارى كه‌لتوور و جلوبه‌رگى ڕه‌سه‌ن (له‌ سه‌رده‌مى ماده‌كان-ـه‌وه‌ تا هه‌نوكه)‌ به‌رده‌وامه‌ و، چه‌ندين پێشانگه‌ى له‌ ڕۆژهه‌ڵات و باشوورى كوردستان و هه‌روه‌ها له‌ ئێران و ده‌ره‌وه‌ى وڵاتدا كردووه‌ته‌وه‌. له‌ سه‌رده‌مى مێرمنداڵييه‌وه‌ عه‌وداڵى دروومان بووه‌ و، به‌رده‌وام داهێنانى تێدا كردووه‌. هه‌ر له‌و بواره‌دا خه‌ونه‌كانى هێناوه‌ته‌ دى وكاتێكى زۆرى ته‌مه‌نى خۆى له‌سه‌ر داناوه‌، سه‌دان خولى بينيوه‌ وده‌يان بڕوانامه‌ى به‌رزى به‌ده‌ست هێناوه‌.

وه‌ك خۆى باسى ده‌كات، سڵى له‌ كارى مه‌يدانى نه‌كردووه‌ و، بۆ كۆكردنه‌وه‌ى زانيارى له‌ باره‌ى كه‌لتوور و جلوبه‌رگى ڕه‌سه‌نى كوردى، سه‌ردانى زۆربه‌ى شار و لادێ و گونده‌ دووره‌ده‌سته‌كانى كردووه‌. هه‌ندێ له‌ به‌رهه‌مه‌كانى به‌ مۆزه‌خانه‌كان به‌خشيوه‌، به‌شێكى زۆريشى وه‌ك سامانێكى مه‌عنه‌وى لاى خۆى پاراستووه‌، بۆ ئه‌وه‌ى مۆزه‌خانه‌يه‌كى ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ هه‌موو جۆره‌كانى جلوبه‌رگى ڕه‌سه‌ن بونياد بنێ. له‌م ديداره‌شيدا زياتر باسى ئامانج و پڕۆژه‌ و به‌رنامه‌ى كارى داهاتووى ده‌كات.

دکتۆر ئازاد مورادیان باس لە بارودۆخی ویلایەتی کالیفۆرنیا بەهۆی پەتای کۆرۆناوە دەکات

ده نگی ئه مریکا به شى کوردى

کورد کۆنێکشێن

جانى دیلان

٢٢ی مانگی ٧ ی ٢٠٢٠