دیارده‌ی توند و تیژی دژ به‌ ژنان له‌ كۆمه‌ڵگای كوردستان و ئێراندا

ئه مین خۆاله

٢٥ی مانگی ١١ى ٢٠١٩

توند و تیژی و گوشار بۆ سه‌ر ژنان و ئافره‌تان له‌ كۆمه‌ڵگاكانی جیهانی سێهه‌م زه‌قترین و به‌رچاوترین دیارده‌كانی ئه‌مڕۆی سه‌رده‌م و مرۆڤایه‌تییه‌. به‌ كار هێنانی هێزی سه‌ركوت و ڕووخێنه‌ر له‌ كۆمه‌ڵگای ئێران به‌ گشتی و كۆمه‌ڵگای كورده‌واریدا به‌ تایبه‌ت زۆر زاڵه‌ به‌ سه‌ر ژنان و ئافره‌تانی نه‌ته‌وه‌كه‌مان كه‌ به‌شێكی گه‌وره‌ن له‌ پێكهێنه‌رانی كۆمه‌ڵگای و هاوكات به‌دیهینه‌ر و ئافرێنه‌ر و دایكی نه‌وه‌كانی داهاتووی كۆمه‌ڵگا.

دوابه‌دوای شۆڕشی گه‌لانی بنده‌ستی ئێران و هاتنه‌ سه‌ر كاری ڕژیمی سه‌ركوتكه‌ری كۆماری ئیسلامی بۆ سه‌ر ده‌سه‌ڵات ژنانی ئێرانی و له‌ سه‌رووی هه‌مووانه‌وه‌ ژنانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان زیاتر چه‌وسێندرانه‌وه‌ و ژیان و باری ئابووری و ڕه‌وتی ئازادییه‌كانیان كه‌وته‌ مه‌ترسییه‌وه‌ و هه‌موو ئازادییه‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان و به‌ها ئینسانییه‌كانیان لێ زه‌وت كرا و له‌ ژێر ناوی نامووس و شه‌ره‌ف پاراستنی بنه‌ماكانی ئایینی ئیسلام گوشارێكی زۆر خرایه‌ سه‌ر ئه‌م به‌شه‌ی كۆمه‌ڵگا و ئافرێنه‌رانی میژوو.

رەنگدانەوەی پەروەردەی دایك لە سەركەسایەتیی منداڵ 

وت و وێژی  گوڤاری گوڵان له سه ر په روه رده ی منداڵ

٥ ئوکتۆبر ٢٠١٩

خێزان یەكەم وێستگەی پەروەردەكردنە و مامەڵەكردنی خێزانیش راستەوخۆ كاریگەری لەسەر كەسایەتیی منداڵ دەبێت، بەتایبەتی دایكان كە ئەو ئەرك و بەرپرسیاریەتییە قورسە دەكەوێتە ئەستۆیان، هەر بۆیە هەتا دایك وشیارتر و ئاگاتر بێت، زیاتر لە پەروەردەكردنی دروستی منداڵەكەیدا سەركەوتوو دەبێت. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان زیاتر تاوتوێی رۆڵی دایك لە پەروەردەكردنی منداڵدا تاوتوێ دەكەن.

سەرەتا كەسایەتی ئەكادیمی و چالاكی بواری مافی مرۆڤ د. سورەیا فەلاح، باسی ئەوە دەكات كە «دایك وەكو پەرستاری سەرەكیی منداڵەكەی زیاترین بەشداری لە ژیانی منداڵدا هەیە، ئەركی دایكیش تەنیا تێركردنی منداڵ و گەورەكردنی جەستەی نییە، بەڵكو پەروەردەكردنی عەقل و هۆشی منداڵەكەش ئەركی سەرەكیی دایكە و هەر دایكیش لە دروستكردنی كەسایەتیی منداڵەكەیدا رۆڵی سەرەكی دەبینێت. هەر بۆیە چۆنیەتی پەروەردەكردنی منداڵ بە زانست و وشیاریی دایكەوە گرێ دراوە.» رۆڵی دایكیش لە پەروەردەی منداڵدا بەمجۆرە خاڵبەندی دەكات: «یەكەم: پەیوندی (attachment)، پەیوندیی نێوان دایك و منداڵ لە كاتی پێش لەدایكبوونی منداڵەكەیەوە دەست پێ دەكات. هەڵبەت زور لە پسپۆڕان لەو باوەڕەن كە پەیوندیی نێوان دایك و منداڵ پاش لەدایكبوونی منداڵەوە دەست پێ دەكات. بەڵام لە هەر دوو حاڵەتەكەیدا ئەگەر دایك نەتوانێت پەیوەندییەكی قووڵ لەگەڵ منداڵەكەیدا دروست بكات، پەیوەندییەكی سارد و سڕیان دەبێت، ئەوەش كاریگەریی نەرێنی لەسەر كەسایەتی و باری دەروونی منداڵەكە دروست دەكات. دووم: «هەستی متمانە بەخۆكردنە»، ئەگەر دایك رێزی منداڵی نەگرێت، یان توندوتیژ بێت لەگەڵی، یان لەبەر چاوی كەسوكاریدا سووكایەتی پێ بكات، ئەوا هەستی متمانە بەخۆكردن لە منداڵەكەدا زۆر لاواز دەبێت. سێیەم: هەستی متمانە بە دنیا (Trust)یە، كە هەستێكی زۆر گرینگە، لەبەر ئەوەی ئەگەر منداڵ ژیانێكی خۆشی هەبێت، جوانتر لە دنیا دەڕوانێت و باشتر هەستی پێ دەكات، بەڵام ئەگەر دایكێك كاتی باش بۆ پەروەردەی منداڵ تەرخان نەكات، یان ناشارەزا بێت، یان رووی خۆش بە منداڵی نەدات و بە جیهانی دەرەوەی ماڵ ئاشنای نەكات، ئەو منداڵە هەستی بە دونیا لاواز دەبێت. چوارم: فێركردنی سەربەخۆییە كە خاڵی سەرەكییە بۆ گەشەی كەسایەتیی منداڵ و وادەكات بۆ زۆر شت پشت بە تواناكانی خۆی ببەستێت، زۆریش پێویستە دایكان منداڵی خۆیان هان بدەن بۆ ئەوەی بەشێك لە كارەكانی خۆیان بكەن، وەك خاوێنكردنەوەی ژووری خۆیان، كۆكردنەوە و رێكخستنی كەلوپەلی یارییەكانیان، هەروەها پێویستە دەرفەتی ئەوە بە منداڵ بدەن كە پرسیار بكات و رای خۆی دەرببڕێت. پێنجەم: شادبوونە، دایكانی خەمۆك ناتوانن منداڵی شاد و بە وزە و بە توانا دروست بكەن، منداڵیش زۆر هەستیارە بە خەمەكانی دایكی خەمبار دەبێت و ئەو خەمبارییەش رێگری لە سەركەوتنەكانی دەكات

پەرەئه‌ستاندنی قاچاخی مرۆڤ و مادە هۆشبەرەکان لە سنووره‌كانی نێوان تورکیە و ئێران

ئه‌مین خه‌واله - رۆژنامه‌وان و هه‌واڵنێر

١٧ی مانگى ٨ی ساڵی ٢٠١٩ی زایینى

تەنها لە سەرەتای مانگی ئاب و لە کۆتاییەکانی تەمووز دا لە پارێزگای وان هەڵکەوتوو لە نێوان سنووری وڵاتەکانی ئێران و تورکیە زیاتر لە ٧٥ کیلۆگرام مادەی هۆشبەر لە جۆری هێروئین و ڕێژەیەکی بەرچاو نزیک بە ٢٥٠٠ باكس سیگاری قاچاخ و بڕی ٤٤ کیلۆ مادەی هۆشبەر لە جۆری حەشیش لە لایەن پۆلیسی تورکیاوە دەستی بە سەر دا گیراوە.

بە پێی ڕاپۆرتی چەن ناوەندی هەواڵنێری تورکیە لەوانە ناوەندی هەواڵنێری ئاناتۆلی لە دەستپێکی مانگی ئابی ئەم ساڵی نوێی زایینیەدا لە شارۆچە سنوورییەکانی باش قەڵا و گەوەڕ سەر بە پارێزگای وان هەڵکەوتوو لە ڕۆژهەڵاتی وڵاتی تورکیە و هاوسنوور لە گەڵ پارێزگا سنوورییەکانی ئێران زیاتر لە ٧٥ کیلۆگرام مادەی هۆشبەر لە جۆری هێروئین و بڕی نزیک بە ٤٤ کیلۆگرام مادەی هۆشبەر لە جۆری حەشیش و نزیک بە ٢٥٠٠ باكس سیگار کە بە قاچاخ هاوردەی تورکیا کراوە لە لایەن هێزەکانی تایبەتی پۆلیس دژی کڕین و فرۆشتنی و کۆگاکردنی مادە هۆشبەرەکان لە سەر سنووری هاوبەشی هەر دوو وڵاتانی ئێران و تورکیا دەستیان بە سەردا گیراوە و هاتوونەتە گرتن.

 
لە کۆتایی مانگی تەمووزی ڕابردوو ئۆتۆمبیلێکی جۆری پاسی بچووکی گواستنەوە نەفەر لە شارە بچووکەکان کە بارستایی هەڵگرتنی ١٤ مرۆڤی هەیە لە ڕێگا هەورازە سنوورییەکانی پارێزگای وان سەر بە وڵاتی تورکیا لە کاتێکدا رێژەیەکی ٦٨ کەسی مرۆڤی ژن و پیاو و منداڵ و پیر و گەنجی پێدەبێت لە ڕێگادا تووشی قەزا و پێشهاتەیەکی نەخواراو ئەبێت و ڕێژەیەکی بەرچاو لە نەفەرەکانی ناو ئۆتومبیلەکە کە ویستبوویان بە ڕێگای نائاسایی خۆیان بگەیننە شارەکانی تورکیە و داوای مافی پەنابەری و مانەوە بکەن گیانیان لە دەست ئەدەن. بە پێی دوایین ئامارەکان لەم پێشهاتە نەخوازراوەدا ڕێژەیەکی ٢١ کەسی لە جەماوەری وڵاتانی ئەفغانستان، پاکستان و ئێران گیانیان لە دەس داوە و نزیکەی ٤٠ کەسی دیکەش بە توندی بریندارن و لە ئێستادا گواستراوەنەتەوە بۆ بنکەکانی فریاکەوتن و خەستەخانەی ناوەندی شاری وان لە وڵاتی تورکیە.